Besimi në All-llahun XH.SH.do të thotë të bindurit e fuqishëm se All-llahu është Zot, Sundues, Sundues dhe Krijues i çdo gjëje. Se vetëm Ai meriton t’i bëhet ibadet, me anë të: namazit, agjërimit, duasë, shpresës, frikës, përuljes dhe të dëgjesës. Se Ai posedon të gjitha cilësitë e përsosmërisë, dhe se Ai është larg çdo të mete.
Imani - besimi në All-llahun XH.SH. përfshinë tri gjëra:
1. Të besuarit se vetëm All-llahu është Krijues dhe Sundues i të gjithave (teuhidur-rububijje);
2. Të besuarit se vetëm Atij mund t’i bëhet ibadet (teuhidul-uluhijje); dhe
3. Të besuarit se vetëm Atij i takojnë emrat dhe cilësitë e përsosmërisë (teuhidul esma’i ves-sifat).
Prandaj, njeriu nuk mund të jetë besimtar në All-llahun përderisa nuk beson se All-llahu është Sundues i të gjithave dhe se sundues tjetër nuk ekziston, se vetëm Ai është Zot dhe se vetëm Ai mund të adhurohet, dhe se Ai është plotësisht i përsosur me cilësitë dhe me emrat e Vet, dhe se askush tjetër nuk është i përsosur dhe i përkryer.
Këto janë tre lloje të teuhidit që i ngërthen domethënia e imanit ndaj All-llahut XH.SH.,2 të cilët do t’i sqarojmë hollësisht çdonjërin prej tyre.
1. Teuhidur-rububijje
Teuhidur-rububijje shkurtimisht do të thotë:
Bindshmëria e fuqishme se All-llahu XH.SH. është Krijues dhe Sundues i të gjithave dhe se tjetër Sundues nuk ekziston.
Fjala Rabb në gjuhën arabe do të thotë pronar - udhëheqës. E, rububijjeti i All-llahut mbi krijesat e Tij do të thotë se vetëm Ai dhe i Vetmi Ai i ka krijuar ato, se vetëm Ai është pronar dhe se vetëm Ai i mirëmbanë ato dhe udhëheqë me to.3 Prandaj, teuhidur-rububijje do të thotë pranimi se All-llahu XH.SH. është i Vetmi Krijues i të gjitha krijesave dhe i Vetmi Pronar i tyre, se vetëm Ai i ngjallë dhe i vdesë ato, se Vetëm Ai u sjellë dobi apo dëm dhe se Vetëm Ai i pranon lutjet e krijesave, po qe se gjenden në situatë pa shtegdalje. Se vetëm Ai mund të bëjë me ta çka të dojë Vet, se vetëm Ai me të vërtetë jep dhe merr, se vetëm Ai krijon dhe se në duart e Tij janë të gjitha. Përkitazi me këtë, All-llahu XH.SH., na thotë:
"Vetëm Ai krijon dhe sundon! I Lartësuar është All-llahu, Sundues i botëve!" (El-A’raf: 54)
Në këtë lloj të teuhidit bënë pjesë edhe besimi në përcaktimin e All-llahut XH.SH. - besimi se çdo gjë që ndodh, ndodh me dijeninë, me vullnetin dhe me fuqinë e All-llahut XH.SH.4 Me fjalë të tjera, ky lloj i teuhidit do të thotë: të kuptuarit dhe të pranuarit se iniciator i njëmendtë që me të vërtetë vepron në këtë Gjithësi, është vetëm All-llahu XH.SH. me krijimin, udhëheqjen, ndryshimin, drejtimin (e lëvizjes), rritjen dhe me zvogëlimin, ringjalljen dhe vdekjen dhe me veprime të tjera, dhe se në tërë këtë askush nuk i shoqërohet Atij.
Kur’ani tejet qartë flet për këtë lloj të teuhidit. Gati se asnjë kaptinë e Kur’anit nuk e lë pa e përmendur atë, apo bile pa treguar në të në mënyrë të zhdrejtë. Ky është themel i llojeve të tjera të teuhidit, ngase vetëm Ai është Krijues i njëmendtë, Sundues dhe Udhëheqës, i Cili meriton t’i bëhet ibadet (çdo formë e adhurimit), që T’i shprehet dhe T’i drejtohet përulja dhe bindja. Dhe vetëm Ai është meritor që T’i drejtohet falënderimi, dhikri, duaja, shpresa, droja e të ngjashme. Pra, çka do qoftë nga ibadeti mund t’i kushtohet vetëm Atij i Cili posedon pushtet absolut dhe udhëheqë me të gjitha.5
Nga ana tjetër, vetëm Ai është Krijues i njëmendtë, Sundues dhe Udhëheqës, që i meriton cilësitë madhështore, të bukura dhe të përsosura. Për shkak se këto cilësi mund t’i posedon vetëm Sunduesi i të gjithë botëve, sepse, është e pamundur t’i përshkruhet pronësia dhe sundimi dikujt që nuk është i gjallë, që nuk dëgjon, nuk sheh, që është i pafuqishëm, memec, që nuk është në gjendje të bëjë atë që dëshiron vetë dhe që nuk është i përkryer në të folurit e vet dhe në veprat e veta.6
Andaj gjejmë se Kur’ani e përmend këtë lloj të teuhidit në kontekst të hamdit (falënderimit), të ibadetit, të nënshtrimit, të përkushtimit ndaj All-llahut XH.SH. dhe në kontekst të shpjegimit të cilësive të lartësuara dhe të emrave të bukur të Tij.
Në kontekstin e hamdit (falënderimit) çdo myslimanë në çdo rekatë këndon:
"Çdo falënderim i përket All-llahut, Zotit të botëve!" (El-Fatiha: 1).
All-llahu XH.SH. thotë: "Pra, falënderimi i përket vetëm All-llahut, Zotit të qiejve dhe Zotit të Tokës - Zotit të Gjithësisë!" (El-Xhathije: 36)
Në kontekstin e nënshtrimit dhe përkushtimit (devocionit) Atij, All-llahu XH.SH. thotë:
"Thuaj: "Rruga e All-llahut - është e vetmja rrugë e drejtë, dhe neve jemi të udhëruar t’i bindemi Zotit të Gjithësisë". (El-En’am: 71)
Në kontekstin e të drejtuarit dhe të mbështetjes vetëm Atij, All-llahu XH.SH. thotë: "Thuaj: "Me të vërtetë, namazi im dhe adhurimi im, jeta ime dhe vdekja ime, i përkasin vetëm All-llahut, Zotit të Gjithësisë". (El-En’am: 162)
Në kontekstin e sqarimit se vetëm All-llahu XH.SH. mirret për mbrojtës, e askush tjetër, Kur’ani thotë:
"Thuaj: "A të marr për mbrojtës dikë tjetër përveç All-llahut, Krijuesit të qiejve dhe të Tokës! Ai ushqen (botën), e Atë askush nuk e ushqen!" Thuaj: "Mua më është urdhëruar që të jem i pari nga ata që binden (nënshtrohen)", - dhe: kurrsesi mos u bënë nga ata që i bëjnë shok Atij!" (El-En’am: 14)
Në kontekstin e duave, All-llahu XH.SH. thotë:
"Vetëm Ai krijon dhe sundon! I lartësuar është All-llahu, Zoti i Gjithësisë! Lutjuni Zotit tuaj përulshëm dhe ngadalë (në vete)! Ai, me të vërtetë, nuk i do ata që luten me zë të lartë." (El-A’raf: 54-55)
Në kontekstin e ibadetit, All-llahu XH.SH. thotë: "Përse të mos e adhuroj Atë, i cili më ka krijuar. E, te Ai do të ktheheni ju?" (Ja Sin: 22)
"O njerëz! Adhuroni Zotin tuaj, i Cili u ka krijuar juve dhe ata para jush, që të ruheni nga ndëshkimi. Zoti është Ai, që për ju Tokën e ka bërë shtrat dhe qiellin ndërtesë; i Cili prej qielli lëshon shira dhe bën që të rriten frutet, ushqim për ju. Prandaj, mos i bëni me vetëdije shok All-llahut, sepse ju e dini (që Ai nuk ka shok)!" (El-Bekare: 21-24)
Me të vërtetë, vetëm Krijuesi i qiejve, i Tokës dhe i çdo gjëje që gjendet në to, eshtë i Vetmi i Cili meriton që njeriu ta pranojë për Zot dhe për mbrojtës, dhe tërësisht t’i dorëzohet Atij, që duatë e veta t’ia drejtojë Atij dhe të mbështet tek Ai.
Nga ana tjetër, vërejmë se Kur’ani ndërlidhë rububijjetin e All-llahut XH.SH. - i cili pasqyrohet në sundimin e Tij me qiejt e me Tokën dhe me çdo gjë që ekziston në to - me konservimin e tyre me emrat e Tij të bukur dhe me cilësitë e Tij të lartësuara. Soditi fjalët e All-llahut XH.SH. në ajetul-Kursijj:
"All-llahu është - s’ka tjetër zot përveç Tij - i Gjalli dhe i Përjetshmi! Atë nuk e kaplon as kotja, as gjumi! Të Atij janë të gjitha ato që gjenden në qiej dhe në Tokë. Kush mund të angazhohet për ndokënd pa lejen e Tij?! Ai di çdo gjë që ka ndodhë përpara dhe çdo gjë që do të ndodhë në të ardhmen. Por, njerëzit, nuk dinë asgjë nga dijenia e Tij, përveç që Ai ka dashur t’ua tregojë. Kursijja (dija-sundimi) e Tij përfshinë qiejt dhe Tokën, dhe Atij nuk i vie rëndë t’i ruajë ato. Ai është shumë i Larti, i Madhëruari!" (El-Bekare: 255)
Me të vërtetë, Ai që i ka krijuar qiejt dhe Tokën është i Vetmi që jeton përgjithmonë dhe që nuk vdes kurrë , i Cili i mirëmbanë të gjitha, di çdo gjë, kujdeset për çdo gjë, i Cili është më i Lartësuari, më Madhështori.
Pastaj, përqëndrohu në këto fjalë të All-llahut XH.SH.:
"Ne e krijojmë njeriun dhe Ne dimë çka pëshpërit shpirti i tij, sepse Ne jemi më afër se damari i qafës së tij." (Kaf: 16)
"E si të mos dinte Ai, i Cili ka krijuar çdo gjë dhe është i informuar hollësisht." (El-Mulk: 14)
Pra, nuk ka kurrfarë dyshimi se Ai i Cili i ka krijuar të gjitha krijesat, i mbikëqyrë ato dhe se Ai di çdo gjë ç’veprojnë ato.
E, për sa i përket atyre, të cilët pranojnë se All-llahu XH.SH. është Sundues dhe Krijues i të gjithave, por nuk e veçojnë nga hyjnitë e tjerë, por së bashku me Të adhurojnë edhe të tjerët, dhe që nuk e veçojnë sipas emrave dhe cilësive të Tij, duke i mohuar ato apo duke i krahasuar ato me cilësitë e krijesave të tjera, apo duke i komentuar ato në kuptimin figurativ që nuk ka bazë, atyre teuhidi i këtij lloji nuk do t’u shërbejë dhe assesi nuk do t’i nxjerrë ata nga rrethi i mosbesimit në rrethin e imanit. All-llahu XH.SH. na tregon në Kur’an se jobesimtarët (mushrikët) kanë pranuar se All-llahu është i Vetmi Krijues, por përkundër kësaj kanë mbetur mushrikë,7 ngase nuk e kanë veçuar All-llahun Y në uluhijjetin (hyjninë) e Tij, por i kanë adhuruar edhe të tjerët përveç Tij. Dhe për shkak se ata nuk i kanë bërë teuhid All-llahut XH.SH. në emrat dhe në cilësitë e Tij, në mënyrë që disa t’i mohonin dhe të mos i besonin atyre. Prandaj All-llahu XH.SH. për ta, thotë:
"Shumica e tyre nuk i besojnë All-llahut, por i bëjnë shok Atij." (Jusuf: 106)
Mufessiri i njohur El-Muxhahidi, gjatë komentimit të këtij ajeti thotë: "Imani i tyre në All-llahun është pranimi se ne na ka krijuar All-llahu dhe se Ai na furnizon që të gjithë, por ata krahas këtij pranimi i bëjnë ibadet edhe të tjerëve përveç Atij."8
Një pjesë e ulemasë nga brezat e parë, ka thënë: "Kur t’i pyesish: "Kush i ka krijuar qiejt dhe Tokën ?" Ata përgjigjen: "All-llahu", por megjithëkëtë e adhurojnë tjetër kë."9
All-llahu XH.SH. na thotë në Kur’an se edhe mushrikët kanë besuar se All-llahu është Krijues, Furnizues dhe Sundues:
"E, nëse i pyet kush i ka krijuar, ata, me siguri, do të thonë: "All-llahu!" E, nga po ia mbajnë atëherë?" (Ez-Zuhruf: 87)
"Thuaj: "Kush ju ushqen juve nga qielli dhe nga Toka? Ose, kush e ka në dorë të dëgjuarit dhe të pamurit? Dhe, kush mund të nxjerrë të gjallin nga i vdekuri dhe të vdekurin nga i gjalli? Dhe, kush i drejton gjërat? Ata do të thonë: "All-llahu!" E ti (o Muhammed!) Thuaj: "E, përse atëherë nuk i frikësoheni Atij?" (Junus: 31)
Nga ajetet e cituara shihet qartë se, gjithsecili që pranon se All-llahu është Zot i të gjithave, njëherit nuk është edhe ai që e ka besuar All-llahun si të Vetmin Zot, të Cilit i bëhet ibadet dhe i Vetmi të Cilit i përkasin të gjitha emrat e bukur dhe cilësitë e përsosmërisë.10 Shumica e njerëzve nuk mohojnë Krijuesin dhe udhëheqjen e Tij me krijesat, por shumë mosbesime të tyre rrjedhin nga adhurimi i tjetërkujt përveç All-llahut XH.SH..11
2. - Teuhidul-uluhijje
Teuhidul-uluhijje shkurtimisht do të thotë: bindshmëria e fuqishme se vetëm All-llahu XH.SH. është Zot i vërtetë dhe se tjetër zot nuk ekziston, dhe se të gjitha llojet e ibadetit (adhurimit) duhet t’i kushtohen vetëm Atij.
Fjala Ilah (Zot) në gjuhën arabe përdoret në domethënien e fjalës Me’luh (ai i cili adhurohet - atij të cilit i bëhet ibadet)12 E, ibadet në gjuhën arabe do të thotë të qenët i dëgjueshëm, i përulshëm, i përvuajtshëm. Disa alimë ibadetin e kanë definuar si dashuri e sinqertë me përvuajtëri të plotë. Ibadeti i cili na është urdhëruar në vete ngërthen domethënien e përvuajtërisë, e njëkohësisht edhe domethënien e dashurisë, andaj kjo është përulësia e plotë ndaj All-llahut XH.SH. me dashuri jashtëzakonisht të madhe ndaj Tij. Prandaj ibadeti ndaj All-llahut XH.SH. nuk është i rregullt nëse aty nuk përfshihen që të dy domethëniet e përmendura, dhe vetëm njëra prej tyre nuk është e mjaftueshme për korrektësinë e tij. All-llahu XH.SH. për ne duhet të jetë më i dashur se çdo gjë tjetër që ekziston, e njëkohësisht më i lartësuari prej të gjithëve.13
Teuhidul-uluhijje, pra, bazohet të besosh sinqerisht vetëm All-llahun Y, si nga pikëpamja esenciale ashtrru edhe nga ajo formale (në batin dhe në zahir), kështu që asgjë prej tij (besimi) nuk guxon t’i kushtohet dikujt tjetër përveç All-llahut XH.SH. Prandaj besimtari adhuron (i bënë ibadet) vetëm All-llahun e askë tjetër, pastaj vetëm Atë e don me të vërtetë, frikësohet vetëm prej Tij, shpreson vetëm prej Tij, duanë ia drejton vetëm Atij, mbështetet vetëm në Të, vetëm ndaj Tij shprehë përvuajtërinë, përulësinë, pendesën dhe të gjitha llojet e tjera të ibadetit.
Kjo pjesë e teuhidit në esencën e vet ngërthen të gjitha pjesët e tjera të besimit në All-llahun Y si Krijues dhe besimin në atë se Ai është i Vetmi që posedon emra të bukur dhe cilësi të përsosmërisë, që nuk është rast i kundërt. Sepse, të besuarit dhe të pranuarit e All-llahut XH.SH., si Krijues dhe Sundues nuk do të thotë se i njëjti e pranon si të vetmin të cilin e adhuron.14
Njeriu mund ta pranojë All-llahun Y si të Vetmin Krijues, por të mos e adhurojë fare Atë (nuk i bënë ibadet Atij). Gjithashtu, edhe besimi në All-llahun Y si të Vetmit që i përkasin emrat e bukur dhe cilësitë e përsosmërisë (teuhidul-esma’i’ ves-sifat) nuk i përfshinë llojet e tjera të teuhidit.
Por, njeriu, i cili i bënë All-llahut XH.SH. teuhidul-uluhijje, duke u bindur dhe duke e pranuar Atë si të Vetmin i Cili meriton të adhurohet (që T’i bëhet ibadet) dhe se këtë askush tjetër përveç Tij nuk meriton nga kurrnjë aspekt, ai me këtë pranon All-llahun Y për Krijues dhe Sundues të të gjithave dhe se vetëm Atij i përkasin të gjitha emrat dhe të gjitha cilësitë e përsosmërisë, sepse ibadeti i njëmendtë mund T’i bëhet vetëm Zoti të Përsosur, e jo dikujt tjetër që nuk është Zot.15 Sepse, si mund të adhurohet dikush, që nuk është krijues i cili nuk udhëheq me të, dhe si mund të adhurohet dikush, që nuk është i përsosur dhe i përkryer?
Mon Sep 14, 2009 4:05 pm nga 
Titulli: Besimi..... 
